HhhH

Alweer een tijdje terug heb ik HhhH gelezen van Laurent Binet. HhhH staat voor Himmlers hersenen heten Heydrich, de bijnaam van Heydrich binnen de SS. Een intrigerende titel. Het is maar goed dat het boek niet is genoemd naar die andere bijnaam van Heydrich, het blonde beest. Dikke kans dat ik het boek dan niet had gekocht.

HhhH gaat over operatie Anthropoid, een vanuit Londen door gevluchte Tsjechen uitgedachte en uitgevoerde aanslag op Heydrich in mei 1942 in Praag. Heydrich bestiert het door de Duitsers ingelijfde Tsjechië in die tijd als een beul. De Tsjechen liepen na de annexatie niet bepaald als makke schapen achter de nieuwe Duitse leiders aan. Heydrich werd daarop ingevlogen om de boel eens stevig in het gareel te schoppen, met gebruikmaking van alle mogelijke en noodzakelijke middelen. Je krijgt respect voor de Tsjechen, die niet de lulligsten zijn als het gaat om het incasseren van een bak ellende. Je kunt je goed voorstellen dat een aantal jonge parachutisten zijn leven wil wagen met het plegen van een aanslag op zo'n gehate man. Wie was Heydrich ook al weer? Inderdaad, een van de grote mannen achter de holocaust.

Het boek is vreemd opgebouwd. Het verhaal wordt stelselmatig onderbroken door overpeinzingen door historicus Binet over problemen met het gebruik van bronnen. Welke bron moet je geloven, voor welke niet, voor welke bron kies je als basis voor het verhaal, wat mag je als schrijver er bij romantiseren, wat is ongepast? Het is interessant te zien welke keuzes de schrijver maakt en waar hij zijn twijfels heeft over het beeld dat hij schetst. Dan realiseer je je dat iedereen die een op de werkelijkheid gebaseerde roman schrijft dit soort keuzes maakt. En dat die volledig bepalen welk beeld jij dus krijgt voorgeschoteld.

Het eigenlijke verhaal is op zichzelf al superspannend en Binet maakt het - of het nou de voorbereidingen op de operatie zijn die ondermijnd worden door onbetrouwbare types, of het nu de eigenlijk aanslag is of de gruwelijke nasleep - nog extra spannend door de uiterst beeldende stijl waarin hij schrijft en de vaart die hij het verhaal meegeeft. De scene waarin de uitvoerders van de aanslag zich verschansen en tot de laatste man verdedigen in de krochten van een kerk die volledig omsingeld is door zwaar bewapende SS-ers, is extreem spannend.

De wraak van de nazi's op de dood van Heydrich is gruwelijk. Dorpen worden met de grond gelijkgemaakt, massale deportaties en executies zijn het gevolg, het normale leven komt grotendeels tot stilstand want de hele samenleving wordt opgeofferd om de oorlogsvoering van de nazi's mogelijk te maken. Je kunt je voorstellen dat er in Tsjechië aan het einde van de oorlog de nodige wrok is jegens deze Duitsers. En die is nog steeds niet helemaal over.

Rest nog de vraag: zou het boek zonder alle mitsen en maren over bronnen en zonder informatie over de factfinding mission die vooraf ging aan het eigenlijke schrijven van de roman beter zijn geweest? Ik zeg: goede vraag, maar Binet kan schrijven!