FILOSOOF

In Nietzsche & Kant lezen de krant van Rob Wijnberg worden de grote thema's uit het nieuws van 2009 bezien met een filosofische bril. Het boek heeft als ondertitel Denkers van vroeger over de dilemma's van nu. Die dekt de lading aardig, met dien verstande dat er ook genoeg denkers van nu worden aangehaald en dat de dilemma's van nu (is 2009) vaak al weer behoorlijk van toen lijken te zijn: wie was Rita Verdonk ook weer, hoe was het ook weer vóór het gedoogkabinet Wilders, wat was het toch prachtig, het gevoel van hoop bij de verkiezing van Obama. Het mooie daarvan is dat je zo ziet dat uit het schier oneindige filosofische aanbod altijd wel iets te peuren valt waarmee de dilemma's van nu te verklaren zijn. En als het dan anders loopt, dan is er wel weer een filosoof die juist dáár een verklaring voor heeft.

Neemt niet weg dat het een verademing is het nieuws eens op deze manier geduid te zien, en niet op de hijgerige veroordelende kreterige manier die tegenwoordig zo in zwang is. Het analyseren van de achterliggende diepere gedachten - of de inconsequenties daarin - is veel mooier omdat het inzicht verschaft over hoe individuen of groepen oordelen of dingen doen vanuit een bepaald maatschappijbeeld en bepaalde visies.

Wijnberg, de jonge redacteur van NRC Next en van huis uit filosoof, bouwt het boek op rond thema's als vrijheid, waarheid & macht, identiteit en ongelijkheid. Bijdragen leveren de nodige eye openers op . Bijvoorbeeld over de onderhandelingen over het milieu tussen de grote wereldmachten. Het niet ondertekenen van het Kyoto-protocol door China en de VS is te verklaren als klassiek prisoner's dilemma: eigenbelang, gekoppeld aan misplaatste rationaliseringen leiden tot beslissingen die in ieders nadeel zijn.

De in het boek aangehaalde noties over terrorisme zijn weer zeer actueel met alle ontwikkelingen in de Arabische wereld. Terrorisme, het is maar net welk etiketje je er op plakt. Op de Verenigde Staten blijft dat etiketje in ieder geval niet plakken. Het aangehaalde onderzoek van Pape naar zelfmoordterroristen is veelzeggend. Hij concludeert dat bij 95% van hun aanslagen de motivatie is om moderne democratieën te dwingen om hun militaire troepen terug te trekken uit gebieden die door terroristen worden beschouwd als hun thuisland.

Andere interessante noties die in het boek aan bod komen zijn bijvoorbeeld dat solidariteit voortkomt uit egoïsme; dat je gelovigen nooit mag aanvallen op de onzin waarin ze geloven, terwijl ze zelf alle recht hebben om bijvoorbeeld evolutielastering te bedrijven; dat dieren rechten geven niet kan omdat ze zelf geen weet hebben van die rechten; dat mensenrechten ook maar een suf westers verzinsel is waar legio kanttekeningen bij te plaatsen zijn; dat de Commissie Gelijke Behandeling eigenlijk de Commissie Ongelijke Behandeling zou moeten heten.

Ik denk dat er een wereld te winnen valt als we aan de hand worden genomen door onze grote en minder grote filosofen. Ook de bepaling of iemand vluchteling is of niet lijkt me typisch iets voor filosofen, en zeker niet voor ambtenaren met een checklist.