AUTOBIO

Dinsdag ben ik naar de film The autobiography of Nicolai Ceausescu geweest in het filmmuseum. Aan de hand van propagandabeelden en filmpjes uit de collectie van de familie Ceausescu zelf krijg je in drie uur tijd een goed beeld van de waanwereld waarin meneer de dictator leefde. Grootheidswaanzin, daar krijg je vanzelf last van als iedereen voor je klapt en buigt, als al je grootheidswaanzinnige plannen worden uitgevoerd en als bevriende leiders je verwelkomen met een ceremonie waarbij vergeleken de opening van de Olympische Spelen kinderspel is.

Ik vind dictators en de manier waarop ze leven en hun dictatorschap weten te bestendigen interessant. In het boek Dictator voor beginners - een handboek voor tirannen in spe staat beschreven hoe een dictator te werk moet gaan. Het boek geeft antwoord op vragen als
• Hoe onderdruk je de vrijheid van meningsuiting en de vrije pers?
• Hoe organiseer je een coup?
• Hoe ontwerp je een nieuwe vlag?
• Hoe begin je een nieuwe religie?
• Hoe regeer je een land?
• En hoe kom je er uiteindelijk veilig mee weg?

Ceausescu heeft zijn eigen antwoorden op deze vragen gevonden. Alleen op de laatste vraag had hij te laat een antwoord gevonden.

De film levert prachtige beelden op, zo gedateerd dat je je nauwelijks meer kan voorstellen dat zoiets echt heeft bestaan. Je moet wel enige achtergrondkennis hebben om alles te kunnen volgen, want er wordt nergens aanvullende informatie gegeven over het vertoonde. De film is chronologisch opgebouwd. Je ziet Ceausescu de eerste schreden zetten op het pad naar het dictatorschap. Na zijn verbale aanval tegen Rusland, dat Tsjecho-Slowakije heeft bezet na de Praagse Lente, wordt hij als afvallig Oostblokker in genade aangenomen door het westen, met bezoekjes aan Nixon en de Windsortjes tot gevolg. In zijn speeches kan hij sowieso de boel behoorlijk op scherp zetten, zeker als hij de papieren versie van de toespraak loslaat en uithaalt naar de uitbuiters op deze aarde in termen die je leert op de School ter lering der Socialistische Doctrine.

Als de tachtiger jaren naderen worden de beelden steeds treuriger en schrijnender. Het geloof in De Juiste Weg lijkt af te nemen, de beelden worden fletser, het volk oogt ongezonder en meer uitgeleefd, het weer is ook slechter. De personages worden bekender: Gorbatsjov, Jaruzelski. De grootheidswaan wordt groter: Ceausescu laat het Huis van het Volk bouwen, het op het Pentagon na grootste gebouw ter wereld.

Na afloop van de film kwam ik te spreken met twee Roemenen die 20, 30 jaar geleden gevlucht zijn (of zijn verkocht aan Nederland om aan buitenlandse deviezen te komen). De vrouw vond de film een aanfluiting, omdat Ceausescu er veel te positief uit kwam. Maar ja, wat verwacht je dan van een autobiografie, daarin laat je natuurlijk niet de jou onwelgevallige beelden zien. De man vond de film een prachtig tijdsbeeld geven. Hij was enigszins geëmotioneerd. Hij is concertpianist en komt uit een adellijke familie. Hij heeft de verschrikkingen van de Ceausescu-dictatuur aan den lijve ondervonden.

Toevallig - nou ja, toevallig - heb ik net Kameraad Baron van Jaap Scholten gelezen. Dat boek gaat over de vernietiging van de Transsylvanische aristocratie in Roemenië. De verantwoordelijke man voor die vernietiging was niemand minder dan Ceausescu, die eerder al de collectivisatie van de landbouw had doorgevoerd. Zou de pianist ook tot de Transsylvanische aristocratie behoord hebben?

De pianist kent het boek, en hij blijkt inderdaad tot de oude aristocratie te behoren: de adellijke familiestamboom gaat terug tot 1500. Hij heeft echter weinig behoefte om over deze Roemeense episode uit zijn leven te praten, hij heeft zijn hart verpand aan Nederland. En hij tapt liever moppen. Roemeense moppen in het Nederlands. Roemeense moppen zijn net als Nederlandse moppen: niet leuk en niet te onthouden. Een leerzame avond!