SPA

Dit was de week waarin de enorme omvang van het wetenschappelijke bedrog van Diederik Stapel bekend werd. Aan het einde van zijn carrière als sociaal psycholoog nam hij niet eens meer de moeite om überhaupt nog een onderzoeksvragenlijst door iemand anders dan hemzelf te laten invullen. In de verklaringen viel te lezen dat Stapel dacht dat hij de wijsheid en de wetenschap in pacht had, als zodanig de uitkomsten van elk onderzoek dan ook vooraf al wist en dat alleen nog maar even een wetenschappelijk sausje te geven door het te doen voorkomen alsof er werkelijk mensen waren bevraagd. Een interessant gegeven. Want zeg nu zelf, wie heeft er nu echt last van dat sociaal psychologisch onderzoek niet door de wetenschappelijke beugel kan? Terwijl het wel klopt, laat dat maar aan Diederik over.

Dit was ook de week waarin een Japanse staatssecretaris voor de camera's een glaasje gefilterd water uit de krochten van de kerncentrale van Fukushima dronk om te bewijzen dat het veilig was. Hij vond het zelf knap eng, niet zo gek, want het water was ongetwijfeld niet helemaal vrij van radioactiviteit en ander ongemak. In ieder geval werd pontificaal het beeld neergezet dat het weer veilig is in de buurt van Fukushima.

Als mensen dit soort fratsen uithalen om te bewijzen dat iets veilig is dan kun je er donder op zeggen dat dat juist niet het geval is. In het fantastische Een kleine geschiedenis van bijna alles beschrijft Bill Bryson een demonstratie van uitvinder Thomas Midgley aan de pers, ergens in de jaren '20, om aan te tonen dat tetraëthyllood - zijn uitvinding, onder meer gebruikt als toevoeging aan benzine om automotoren lekker soepel te laten draaien - helemaal niet giftig is. Hij inhaleert het spulletje en laat het rustig over zijn handen lopen. Terwijl in de fabriek waar het spul gemaakt en verwerkt wordt mensen gek en ziek worden en bij bosjes overlijden. Maar de pers wist het nu zeker: dat men werkte met tetraëthyllood was niet de verklaring voor al dit menselijk leed. Tot 2001 hield Ethyl Corporation vol dat onderzoek aantoonde dat loodhoudende benzine geen gevaar voor de gezondheid of het milieu vormt. Saillant detail: Midgley was ook de uitvinder van mijn favoriete broeikasgas, cfk.

Wetenschap staat niet los van de maatschappij. Toen Stalin vond dat de evolutietheorie niet goed paste bij een communistische maatschappij omdat mensen dan niet snel genoeg tot ware socialistische burgers konden... ehm... evolueren werden de evolutionisten naar de goelag gestuurd en vervangen door lamarckisten. In de zeventiger en tachtiger jaren werd er in Nederland onderzoek gedaan naar pedoseksualiteit alsof het een doodnormaal onderwerp was. Sterker: het werd geregeld uitgevoerd door pederasten zelf.

Tijden waarin populisme hoogtij viert zijn niet goed voor de wetenschap. De wetenschap is verdacht. In opdracht van de Kamer of de Regering geschreven rapporten worden al voor de behandeling door de plee gespoeld omdat er niets in staat wat men in een klank en een kreet door een ruimte heen kan kwaken. De rapporten zijn doorwrocht, afgewogen en genuanceerd en daar heeft populistisch Nederland een broertje dood aan.

Wetenschap staat niet los van de maatschappij maar zeker ook niet van de opdrachtgever. Als Greenpeace onderzoek laat doen naar olievervuiling door boorplatforms in de Noordzee dan komt er een ander rapport uit dan wanneer Shell dat onderzoek uitvoert. Uit onderzoek van Spa naar hergebruik van hun flesjes blauw werd uiteraard geconstateerd dat dat niet minder dan levensbedreigend is vanwege de coccen die in het water achterblijven. In het belang van uw eigen veiligheid en onze portemonnee, koopt voor €2,20 keer op keer een half litertje fris getapt Spa blauw in een nieuw wegwerpflesje! Overigens, als VluchtelingenWerk cijfers over bijvoorbeeld de integratie van vluchtelingen naar buiten brengt, dan is dat minimaal verdacht.

Om nog even terug te komen op Diederik Stapel: ik ben er van overtuigd dat zijn wetenschappelijke fraude deel uitmaakt van een fantastisch plan, een fantastisch onderzoek op een enorme schaal, namelijk die van de ganse wetenschappelijk wereld. Want waar is Stapel mee bezig? Een grootschalig sociaal psychologisch onderzoek naar de invloed van wetenschappelijke megafraude op die wetenschappelijke wereld. Sociale psychologie is volgens Wikipedia studie naar hoe (menselijke) gedachten, gevoelens en gedragingen worden beïnvloed door werkelijke of ingebeelde anderen. Dit is het perfecte onderwerp voor Stapels wetenschappelijke magnum opus. Als Stapel dit keer de vragenlijsten niet - macht der gewoonte - zelf invult wordt dit de wetenschappelijk wederopstanding van de eeuw.