Die crisis, ik vind het maar een ingewikkeld ding. Hoe kom je er aan, hoe kom je er af? En ook best belangrijk: wat doe je als je last van haar hebt? Het woord crisis komt oorspronkelijk uit het Grieks en betekent 'beslissend keerpunt'. Dat beslissende keerpunt duurt nu al jaren. Of hebben we hem nog niet bereikt en is dit alles slechts voorspel?
Maar wat zelden gezegd wordt is dat een crisis ook heel veel moois oplevert. Het is goed voor de karaktervorming van al die verwende patatgeneratiegenoten om zich eens druk te moeten maken om echt wezenlijke zaken. Bovendien komen er door de schrikbarende werkloosheid honderdduizenden handjes vrij om projecten te verwezenlijken die anders nooit gerealiseerd zouden kunnen worden. Al die honderdduizenden werklozen van de dertiger jaren hebben in Utrecht een groter en mooier Julianapark, een stadion Galgenwaard en een zwembad (het Zuilense Noorderbad) opgeleverd. En ook elders werd er flink gebouwd, gegraven en geplant. Het Amsterdamse Bos en de Bosbaan, het Goffertpark en -stadion in Nijmegen, het Zuiderpark in Den Haag, de Leidse Hout en het Kralingse Bos in Rotterdam. Wat zouden deze steden zijn zonder deze prachtige parken? De crisis heeft ook de Afsluitdijk en tientallen kanalen en ontginningen in het oosten en noorden van het land opgeleverd. En vliegveld Eelde. Bij de aanleg van het Amsterdamse Bos waren tot 1940 zo'n 20.000 werklozen werkzaam. En dat was een zware klus als ik de verhalen op internet lees. Sommigen waren blij dat de Tweede Wereldoorlog uitbrak, zodat ze eindelijk verlost waren van die dwangarbeid. Ze konden stoppen, 'want toen kwam gódzijdank de oorlog' aldus een bejaarde werkloze ergens op internet. Blijkbaar gaat van een oorlog een crisis zo weer over.
Het verbaast me dat crisis een vrouwelijk woord is. Terwijl de oorzaak van de gemiddelde crisis toch echt bij mannen ligt. Mannen kunnen daar niet zo veel aan doen want zo zijn ze nu eenmaal. Crises en oorlogen worden niet door vrouwen veroorzaakt. Hooguit ontstaan ze óm vrouwen.
Een goede crisis hoort er gewoon bij zo af en toe, weten we sinds Kondratieff. Er is een voortdurende golfbeweging die gaat van hoog- naar laagconjunctuur en terug. Daar helpt geen lievemoederen aan. De crisis heeft ook iets te maken met de waarde van geld, die sinds het verdwijnen van de Gouden Standaard volstrekt nominaal is: wat de gek er voor geeft. En wat die gek er voor geeft - dus wat je er voor kan kopen - hangt af van zijn of haar vertrouwen in die nominale waarde. En banken en hypotheekverstrekkers hebben de afgelopen jaren erg hun best gedaan het consumentenvertrouwen te ondermijnen. Telkens je klanten bestelen en leningen met niet-bestaande leningen dekken die door niet-bestaande leningen worden gedekt: dat moet op een gegeven moment mis gaan. Gelukkig hebben overheden en EU's er meer baat bij de financiële boel bij elkaar te houden dan banken. Anders was dat 'beslissende keerpunt' vast al lang aangebroken.
Hoe kom je er van af, van zo'n crisis? Dat is niet zo eenvoudig. Het is vooral een kwestie van uitzitten en wachten tot de hoogconjunctuur je uit je misère bevrijdt. Tips om die tijd zo goed mogelijk door te komen gaf ik al eerder: neem een volkstuin, koop zaaigoed en sla heel veel blikvoer in en ander voedsel dat lang bewaard kan worden.
Inmiddels is Nederland veel te af om nieuwe grootschalige projecten van voornoemde omvang te starten. Maar ik weet wel wat. Het bij deze crisis vrijkomende arbeidspotentieel kan het beste ingezet worden om vooral in de zeventiger en tachtiger jaren begane dwalingen op ruimtelijke ordeningsgebied teniet te doen. In Utrecht kunnen we bijvoorbeeld blijmoedig met 1000 werklozen in ploegendienst een aanvang nemen met het afbreken van de Neudeflat als opwarmertje, om vervolgens Hoog Catharijne tot de laatste steen af te breken. De graafclub graaft inmiddels de Catharijnesingel weer volledig uit. Ach, en waarom pakken we de Tuylkade er niet gelijk bij, dat was ook een prachtig mooi watertje vroeger.
In Amsterdam worden met vereende kracht alle gedempte grachten weer opengegraven en de Noord/Zuidlijn wordt handmatig, snel en zonder verzakkingen afgemaakt. Overbodige en landschapsvervuilende industrieterreinen worden afgebroken en omgevormd tot glorieuze ouderwetse weides waar je struikelt over de foeragerende grutto's en kieviten. Iedereen, allochtoon en autochtoon, jong en oud, man en vrouw, fietst zingend en opgeruimd naar een volgend af te maken Project. Wie zou zich niet aan zoiets moois en groots willen verbinden? Laat die crisis maar komen! Het is soms even doorbijten, dat zeker, maar je laat wel iets fantastisch en blijvends na aan het nageslacht.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten