LETNA, STALIN, REVOLUCE, OCTOPUSSY EN MICHAEL JACKSON

Woensdagmiddag 17 november hebben we met wat vrienden van Marek afgesproken op Václavské náměstí. Tijdens het wachten komt langzaam maar zeker een demonstratie op gang voor het grote ruiterstandbeeld van Wencesclaus. Langzaam breidt de groep zich uit met nieuwkomers die protestborden bij zich hebben met voor mij onbegrijpelijke teksten. Dit is niet bepaald de eerste demonstratie hier. Het is een historische plek. De plek waar Jan Palach neerzeeg nadat hij zichzelf in brand had gestoken, waar Russische tanks een einde maakten aan een revolutie, waar kaarsjes werden gebrand door studenten. En waar de aanzet werd gegeven voor de fluwelen revolutie van 1989.

Dat was ook op 17 november. De organisatie van de huidige demonstratie heeft ongetwijfeld deze datum niet voor niets gekozen. Het is de dag dat een vreedzame studentendemonstratie tijdens de herdenking van de bezetting door de nazi's 50 jaar geleden bruut uiteen werd geslagen. Dit was het begin van het einde van socialistisch Tsjechoslowakije.

Deze demonstratie stelt heel wat minder voor. Hoe het precies zit is me niet duidelijk, maar in ieder geval zijn er in Praag twee partijen aan de macht, en volgens de demonstranten zijn dat alleen maar zakkenvullers: 'Ne kleptocracy!' dus. Het is een heel ontspannen demonstratie, er is nauwelijks politie op de been en kleine kinderen zijn welkom. Er worden wat redevoeringen gehouden waarbij een man op een keukentrapje met een spandoek en een carnavalsmasker op de boel heel gematigd ophitst. Er is een pauze-act van een protestzanger, die zichzelf begeleidt op gitaar. Blijkbaar slaan zijn teksten aan: de refreinen worden goed meegezongen.

Vandaag heb ik door de oude stad gewandeld richting Čechův Most. Als je die brug oversteekt kom je bij een serie trappen die naar de top van de heuvel Letna leiden. Bovenop staat sinds 1992 een lelijk kunstgeval, een enorme metronoom met een bewegende rode naald. Alles is slecht onderhouden en alles waar op geklad kan worden is besmeurd met graffiti. Het schijnt een hotspot voor skaters te zijn, maar vandaag even niet. Het zal door de regen komen.

Waar nu de metronoom staat stond van 1955 tot 1962 het grootste Stalin-beeld ter wereld: ruim 15 meter hoog. Helaas viel meneer na zijn dood snel van zijn voetstuk. In 1962 werd het beeld dus vernietigd, wat geen eenvoudige klus was. 800 kilo dynamiet was nodig. Het schijnt dat het hoofd van Stalin netjes de Vltava in is gerold, daaruit opgevist en op een open truck door de straten is gereden.

Het is hondenweer. Het miezert en het is koud. Het Letnapark is groot, leeg en voorzien van symmetrische assen die van of naar het voormalige Stalinbeeld lopen. Zo hoort dat!

Ook dit is een historische plek. De demonstraties die op die van 17 november 1989 volgden vonden hier plaats. Václavské náměstí was inmiddels veel te klein om alle demonstranten te herbergen. Op de Letnaheuvel kwamen meer dan 500.000 mensen samen om vanuit het aanpalende stadion van Spartak Praag toegesproken te worden door Vaclav Havel. De regering had inmiddels door dat er geen weg terug meer was. Geen geweld. Berusting. Wachten op het einde. Het was zondag 28 november, de tweede dag dat er massaal werd gedemonstreerd.

Een historische plek, en een toplocatie. Inmiddels zijn er wilde plannen voor hoorde ik van Marek. Een architect heeft een ontwerp gemaakt voor de nationale bibliotheek: de octopus. Een bijzonder ontwerp in bijzondere kleuren. President Klaus heeft te kennen gegeven het ontwerp niet te zien zitten, waarop ook de burgemeester van Praag het ineens een slecht plan vond. Architect Kaplicky kan zelf niet meer vechten voor zijn ontwerp, want hij is overleden. De ontwerper van het Stalin-beeld pleegde een dag voor de onthulling zelfmoord. Stalin overleed een paar jaar na de onthulling er van. Michael Jackson, wiens standbeeld bij de start van zijn HIStory-tour (1996) kortstondig de plaats innam van die andere grote naam uit net een ander deel van de geschiedenis, is overleden. Hopelijk is het Vratislav Novak - de kunstenaar die de metronoom heeft ontworpen - beter vergaan. Hoe het ook zij, ik denk dat de gemiddelde wichelroedeloper met een wijde boog om deze plek heenloopt. Hoe zou het er over vijf jaar uitzien?