In 1990 was ik voor het eerst in Praag. Praag was nog lang niet de toeristenval die ze heden ten dage is. Het was nog Oostblok troef: de geur van bruinkool, grauwe slecht onderhouden historische gebouwen, de wisselkoers was 1 op 15, men dronk nog koffie met drab (kava Turecka) en het bier was bijna gratis. Tijdens dat bezoek ben ik naar de beroemde Joodse begraafplaats geweest met zijn dicht op elkaar geplaatste en vaak scheefgezakte grafstenen met smalle kronkelpaadjes ertussendoor. Toen de begraafplaats vol was mocht er niet uitgebreid worden, waarna de doden laag na laag werden opgestapeld. Zeker op een sombere dag, met mist en miezer, is de begraafplaats een unheimische plek. Een prima plek voor een halloween party of gothic festival.
Die begraafplaats speelt de titelrol in de laatste roman van Umberto Eco, De begraafplaats van Praag. Op die plek kwamen volgens de overleveringen eens in de 100 jaar rabbi's uit alle windstreken bijeen om belangrijke zaken te bespreken. De afgeluisterde gesprekken leidden tot de conclusie dat de Joden plannen aan het beramen waren om de wereld over te nemen. Dit is een van de bronnen voor de zogenaamde Protocollen van de Wijzen van Zion.
Het verhaal speelt van 1830 tot eind negentiende eeuw en beslaat daarmee een interessante periode in de Europese geschiedenis. Onder meer de eenwording van Italië en de Frans-Duitse Oorlog (1870-1871) komen voorbij. Het boek is grotendeels gebaseerd op ware gebeurtenissen en bestaande personen. De hoofdpersoon heeft niet echt bestaan, maar volledig verzonnen is hij ook niet. Bij lezing is het handig de historische atlas bij de hand te hebben. Ook Wikipedia is hard nodig om alle illustere groepjes die voorbij komen (Satanisten, Luciferianen, Palladisten, Vrijmetselaars, Garibaldijnen, Rozenkruisers, etc.) te duiden. De informatiedichtheid is bijzonder hoog. Normale schrijvers hebben aan alle personen, intriges en ideeën genoeg voor hun hele repertoire, Eco propt het allemaal in één boek.
Hoofdpersoon is Simonini, een notaris, meestervervalser en spion voor wie bereid is te betalen. Hij heeft aan werkelijk de hele mensheid een hekel, maar aan Vrijmetselaars, Jezuïeten en vooral Joden nog het meest. Zo is er altijd wel een persoon of een groep mensen zwart te maken, waarvan iemand anders dan weer heel blij wordt. Hier een beetje informatie droppen, daar wat vervalste brieven afgeven, een complot uitdenken en daar één partij gruwelijk voor straffen en klaar ben je. Nee, een toffe vent is hij bepaald niet, maar om een waarachtig meestervervalser te zijn moet je soms over lijken gaan.
Simonini leidt aan een extreme vorm van schizofrenie, waardoor hij in zijn ene persoonlijkheid niet weet wat hij in zijn andere persoonlijkheid heeft gedaan. Waar dit - behalve voor het scheppen van verwarring bij de lezer - voor bedoeld is weet ik niet, maar zo kan wel Zygmunt Froid - ook deskundige in persoonlijkheidsstoornissen - ten tonele worden gevoerd als personage in het boek. Een van de weinige Joden overigens waar Simonini goed mee kan opschieten.
De Protocollen van de Wijzen van Zion zijn door Simonini op schrift gesteld. Hij was daarmee niet echt de eerste. De protocollen zijn feitelijk een samenraapsel van allerlei meer en minder bekende anti-Joodse publicaties. Het is niet vreemd dat in Mein Kampf de protocollen worden aangehaald. In de periode waarin het verhaal afspeelt viert het antisemitisme sowieso hoogtij. Sommige kranten lijken in het leven te zijn geroepen als antisemitische propaganda.
Ik ben zelf niet zo van de complottheorieën, maar als je dit boek leest dan geloof je echt nergens meer in, behalve in de volkomen onbetrouwbaarheid van de mens. In combinatie met goedgelovigheid is dat een levensgevaarlijke combinatie.
Je krijgt wel een beetje de kriebels van het boek. Sowieso doordat je weet dat de Holocaust heeft plaatsgevonden. En dat ook die de geest van de protocollen niet heeft kunnen verdrijven. Antisemitisme is niet bepaald verdwenen en complottheorieën waren nog steeds rond. Waarom waren alle Joden niet op hun werk verschenen op de dag dat zich twee vliegtuigen in de torens van het WTC boorden? En onlangs zag ik een documentaire over het zogenaamde dokterscomplot, dat door vadertje Stalin werd uitgedokterd om te laten zien dat met hem niet te spotten valt. Het waren niet toevallig Joodse artsen die werden geslachtofferd.
Zoals een van de opgevoerde personages het achterliggende probleem verwoordt: 'Het belangrijkste kenmerk van mensen is dat ze bereid zijn alles te geloven. Hoe had de Kerk zonder die universele goedgelovigheid anders bijna tweeduizend jaar kunnen standhouden?'
Geen opmerkingen:
Een reactie posten