MOSKOU

Dit weekend ben ik met Tipi800 de studio in geweest. Studio Moskou welteverstaan, waar Tsjernosyl aan de knoppen draait. En dat doet ze goed! Studio Moskou staat vol met allerhande Russische parafernalia: de bekende leger- en marinepetten en -mutsen in diverse modellen, propagandaposters in sociaalrealistische stijl, borstbeelden van verscheidene grote roergangers. Bij het inspelen keek Lenin bemoedigend op ons neer. Ik kan dat altijd erg waarderen, die goede oude socialistische stijl.

Op de middelbare school voelde ik me al sterk aangetrokken tot het socialisme. Ik was vóór het socialisme - iedereen gelijk, alles van iedereen - met eenzelfde vanzelfsprekendheid waarmee ik tégen atoomenergie was: Atomkraft? Nein danke! Mijn vader had wijselijk besloten niet te proberen mij op andere gedachten te brengen. Waarom ook? Het was hem duidelijk dat op enig moment mij de schellen van de ogen zouden vallen en ik mijn mening aan zou passen. Toen die schellen nog nauwelijks waren verdwenen, verdween het complete IJzeren Gordijn. Mijn interesse voor de socialistische volkshuishoudingen was daarmee zeker niet voorbij: ik ben afgestudeerd op wat er van overbleef en heb er les over gegeven.

In 1989 - nog net in de goede oude tijd – ben ik in de USSR geweest. Ik heb nog ijsberen zien schaatsen tijdens een voorstelling van het Moskous staatscircus.
Ik heb me nog verbaasd over frisdrankmachines die op straat stonden en een vaag soort sinas produceerden. De automaten hadden een spoelsysteempje voor de glazen van echt glas die er bij hoorden en om onverklaarbare reden niet werden meegenomen.
Ik heb nog in de ellenlange rij gestaan voor het mausoleum waar een gebalsemde Lenin lag opgebaard. Iedereen moest strak in het gelid, 2 aan 2, tussen de kaarsrecht getrokken witte lijnen en met de handen verplicht uit de zakken - in de rij staan. De massaal aanwezige soldaten op het Rode Plein waren niet te beroerd om je weer terug in het gelid te dwingen. Een voet over de doorgetrokken streep, een hand in de zak en Leiden was in last.
Ik heb nog verplicht gepraat met Russische studenten Engels en Duits, dit alles uit naam van de verbroedering der volkeren. Het enige wat de studenten wilden weten: wat kost een auto? Hoeveel verdien je in Nederland? Mag ik jouw naam gebruiken om naar het westen af te reizen?
Ik heb nog tientallen prachtige propagandaposters gekocht in een prachtige boekhandel in - toen nog - Leningrad, waarvoor ik in het roemruchte Goemwarenhuis aan het Rode Plein een mooie posterkoker heb gekocht.
Ik heb nog goed in de piepzak gezeten toen op het vliegveld mijn propvolle posterkoker ter controle werd geopend en alle posters, stuk voor stuk en tergend langzaam, werden gecontroleerd, waarschijnlijk op het systeem onwelgevallige teksten en afbeeldingen, terwijl ik geen idee had wat er überhaupt op stond. Toen dit klaar was en mij gesommeerd werd door te lopen, moest ik met mijn trillende afscheidsfeest-wodka-kater-vingertjes de 46 posters weer in de koker proppen: een op dat moment onmogelijke opgave. Mijn reisgezelschap zat zichtbaar geïrriteerd te kijken naar mijn gekluns. De bus naar het vliegveld was die ochtend al vertraagd omdat ik me verslapen had.

Ik heb een neef die zich nog sterker dan ik aangetrokken voelt tot het socialisme en zijn nalatenschap. Hij is een paar jaar geleden zelfs naar Noord-Korea geweest. Deze neef mailde mij vorige week een verhaal dat een verklaring geeft voor zijn fascinatie voor Oost-Europa en de USSR. Het is een prachtig verhaal, dat is gepubliceerd in Passionate. Zijn stelling: socialisme en kapitalisme, het is allemaal theater. En wel theater, uitgevoerd door 2 heel verschillende scholen, waartussen een heftige strijd gaande was. Mijn neef en ik waren voor de socialistische school: mooiere pakken, mooiere rekwisieten, mooiere symboliek, mooiere slogans, mooiere logo's, mooiere beelden, mooiere taal, mooiere propaganda, mooiere parades, mooiere... Alles was mooier dan in dat platte kapitalistische theater. Ook de val van het socialisme moet in die scholenstrijd worden gezien: scholen zijn onderhevig aan trends, en socialisme was eind '80-er jaren simpelweg uit de mode geraakt. Toen duurde het niet lang mee voor het IJzeren Doek na de laatste voorstelling viel, voor de allerlaatste maal, na een triest en enigszins dof slotapplaus van een uitgedunde theaterzaal met een opvallend hoge gemiddelde leeftijd.

Hier het complete verhaal van mijn neef: Het einde van een groots theaterstuk